viernes, 12 de diciembre de 2008

Topónimo Bexo

Segundo o diccionario da Real Academia Galega o termo “topónimo” significa “nome propio dun lugar”, que na nosa aldea é o topónimo Bexo; a continuación intentarei explicar, segundo os meus coñecementos, a procedencia deste nome.
A orixe do nome da nosa aldea ten diferentes e moi variadas teorías, como a da súa procedencia do bico que lle dá Bexo ó río Ulla no Bico (vaia a redundancia), a de que procede do arado de veso, ambas pouco probables; e as máis sólidas de que deriva do nome do antigo señor de Bexo, chamado Virgilio ou Virgilius, ou a de que provén das fantásticas vistas que ten esta aldea. Pero neste escrito vou relata a miña propia, unha unificación das dúas anteriores con algunha variación.
Segundo a miña teoría ven do nome da villa altomedieval que se estendía polas terras que actualmente forman Bexo, aínda que o nome xa podía vir dos tempos do Imperio Romano. Esta villa aparecería ó tempo que se abandonaban “as Murallas” (castro de Bexo no que residía antes a poboación), algo que sucedeu contra os séculos III -IV d.C., asentándose a poboación nunha zona menos elevada, probablemente na superficie que se atopa entre o Cruceiro e a corredoira de Folgueiras e entre a Ermida e Trala Torre, quedando o terreo restante como terras de cultivo, case igual que agora, tendo unha espléndida vista das terras de cultivo e do Ulla e as súas marxes dende o núcleo poboacional. A franxa paralela ó leito do Ulla é probable que fose un terreo de braña, na que non se explotaba a agricultura, pero si se explotase doutro xeito. Esta villa que describo recibiría o nome de Vidialdi, que provén do latín vidi que significa ver. Esta villa probablemente estivera configurada xa nos século IX -X d.C.
O cambio á escritura deste topónimo comezado coa letra “B” pode atender a que o dono ou señor das terras desta villa se chamase Bidualdo ou Bidialdo, algo normal xa que ata o século XII non se impoñen os nomes do santoral no bautismo (Papas como Silvestre II, Gerberto de Aurellac, ou S. Gregorio VII, Hildebrando, demóstrano), sendo identificado este territorio con el e producíndose este cambio na escritura do topónimo. A idea de que Bexo fose en tempos propiedade dunha soa persoa non é nada rara, xa que actualmente se conserva o topónimo María do Rei (zona situada preto do Bico), que tamén alude a unha persoa, probablemente unha gran propietaria de terras nesa zona.
A falta de documentación que corrobore isto pode estar relacionada coa semellanza deste topónimo co de outra villa galega a villa Bidualdi e que durante o medievo se escribía manualmente quizais sexa a causante, igual que o paso do tempo, de que non haxa ningunha documentación conservada sobre esta villa actualmente.
A miña opinión é que este topónimo se debe escribir coa letra “B”, pero non está claro si se escribe con b ou con v, xa que se escribe das dúas formas, algo que xa ven de moi antigo, no Catastro de Ensenada (1749) refírense a este núcleo poboacional co topónimo Vejo (castelanización que se usaría ata fai ben pouco, que por certo está mal feita); Catastro no que se nos encadra na parroquia de San Xulián de Laíño, xa que a actual parroquia de San Xoán de Laíño parroquia se segregou desta en 1754 pola distancia da igrexa con algunhas aldeas e fundamentalmente pola inaccesibilidade que provocaba o Rego de Manselle que divide Castro de Sar (agora debe de ir entubado por debaixo da terra) cando se desbordaba no inverno. Esta parroquia pertencía ó concello de Padrón, xa que ata 1835 non hai unha primeira segregación, que o 7 de xuño de 1836 se converte no actual concello de Dodro con capital municipal en Lestrove.

No hay comentarios: